HUBUBAT ZARARLILARI

HUBUBAT ZARARLILARI ve MÜCADELESİ

Ekin Bambul Böceği (Anisoplia spp.)

Ergin 10-15 mm boyunda 6-8 mm enindedir, üst kanatları kahverengidir ve genellikle vücudun arka bölümünü örtmez. Erginler tahılın süt olum döneminde başaklar üzerinde görülürler. Bir süre beslendikten sonra çiftleşmeye başlarlar. Dişiler yumurtalarını kumsal hafif toprakların 10-15 cm derinliklerine bırakırlar. Larvalar toprakta 2 yıl kalırlar. Zararlı genellikle 2 yılda bir döl verir ancak uygun koşullarda yılda bir döl de verirler. Erginlerin yaşam süresi 1-1.5 aydır.
Larvalar toprak altında genç tahılın kökünü kemirerek zararlı olmakla birlikte esas büyük zararı erginler başakta yaparlar. Süt olum döneminde taneleri kemirirler, miktar ve kalite kaybına neden olurlar. m² de 3- 4 ergin olduğunda ekonomik anlamda zarara neden olurlar.

Bambul Böceği ile Mücadele

A ) Kültürel Tedbirler :

Münavebede baklagil ve şemsiyegil bitkileri kullanıldığında çok iyi sonuç vermektedir.
Erken ekim ve erkenci çeşit ekmek
Anızın erken ve derin sürülmesi ile larvalar kısmen yok edilir
Tarlanın ekime iyi hazırlanması zararlı popülasyonunu azaltır.

B ) Kimyasal Mücadele :
m² de 3-4 ergin görüldüğünde yüzey ilaçlaması yapılır. İlacın Etkili Maddesi, Formulasyonu, Dozu(dekara) , Kullanım aralığı belirlemek için uzman bir ziraat mühendisinden yardım alınmalıdır.

Ekin Kambur Böceği ( Zabrus spp) :

Erginler 12-22 mm boyda 5-8 mm enindedir. Sırt kısımları dış bükey ve parlak siyahtır. sırtlarında uzunlamasına nokta ve çizgiler vardır. Larvaların baş ve göğsü kahverengi karın kısmının üstü kestane renginde olup alt kenarları kirli beyazdır.
Kışı toprak içinde hem ergin hem de larva halinde geçirir. Düşük sıcaklıkta hareketsiz olan larvalar toprak sıcaklığı 10 ºC `nin üzerine çıktığında hareketlenirler. Larvalar genellikle nisan sonlarına doğru pupa olurlar. Mayıstan itibaren de erginler çıkar. Erginler yazın sıcak günlerini toprak içinde geçirir sonbaharda yağışların başlaması ile topraktan çıkarlar ve çiftleşmeye başlarlar. Dişiler yumurtalarını tek tek toprakta oluşturdukları küçük yuvalara bırakır 10-20 günde larvalar çıkar. Zararlı yılda bir döl verir.

Genç larvalar sonbaharda ekin yapraklarını toprak içine çekerek yerler.

Olgun larvalar ilkbaharda yaprak ve sürgünlerini yerler m² de 3-4 larva olduğunda tarlada yer yer boşluklar oluştururlar.

Erginler hasat öncesi başakta taneleri ekimde ise toprağa atılan tohumlukları kemirerek zarar verirler.

Ekin Kambur Böceği ile Mücadele

A ) Kültürel Tedbirler :

Münavebeye önem verilmeli
Nadasa bırakılan ortamlar uygun zamanda derince sürülmek suretiyle beslenme ortamları yok olacak, birçok pupa ve larva sürme esnasında yok edilecektir.
Tarlaya tane dökülmemesi için hasat geciktirilmemelidir

B ) Kimyasal Mücadele :

En etkili mücadele tohum ilaçlamasıdır. Ancak zorunlu hallerde zararı kısmen önleyebilmek amacıyla yüzey ilaçlaması da önerilebilir.

İlacın Etkili Maddesi, Formulasyonu, Dozu(dekara) , Kullanım aralığı belirlemek için uzman bir ziraat mühendisinden yardım alınmalıdır.

Hububat Hortumlu Böceği ( Paxhytchius hordei )

Ergin 3-4 mm boyunda ve kahverengi renkte olup, üzeri krem renginde pullarla kaplıdır. Baş uzamış ve hortum biçimini almıştır. Zararlı kışı ergin olarak toprakta geçirir. İlkbaharda nisan ayı başlarında ortalama sıcaklığın 10 ºC `nin üzerinde bulunduğu günlerde topraktan çıkmaya başlar. bu dönem hububatın kardeşlenme ve sapa kalkma dönemidir.topraktan çıkan erginler, başlangıçta yaprak ve sapta beslenir ve çiftleşirler. Hububatın başaklanma devresinde yumurta bırakmaya başlarlar. Süt olum devresinin ortalarına kadar devam eder ve her başakçığa bir adet yumurta bırakırlar. Yumurtadan 11-15 gün arasında larvalar çıkar. Tane içinde süt olum devresinin sonuna kadar beslenirler. Taneler sertleşmeye başladığı anda taneyi terk ederek toprağa düşer. Pupa döneminden sonra haziran sonu – temmuz sonu arasında erginler çıkar. Yazı ve kışı toprak içinde ergin olarak geçirir.
Erginler yaprakta beslenirken sıralı delikler meydana gelir. Erginlerin beslenmesi sonunda başaklarda tane sayısı ve ağırlık azalması meydana gelir. Asıl zararı larvalar meydana getirir. Süt ve sarı olum döneminde tanelerin içini boşaltmak suretiyle kavuz haline getirip önemli miktarda ürün kaybına neden olur.

Hububat Hortumlu Böceği ile Mücadele

A ) Kültürel Tedbirler :

Münavebede çapa bitkilerine yer verilmeli
Nadas ve derin toprak işleme de yararlıdır.

B ) Kimyasal Mücadele
Erginlerin topraktan ilk çıkışları izlenmelidir. İlk çıkıştan yaklaşık 10 gün sonra yapılacak sayımlarda m² de 5 veya daha fazla zararlı tespit edilirse;

İlacın Etkili Maddesi, Formulasyonu, Dozu(dekara) , Kullanım aralığı belirlemek için uzman bir ziraat mühendisinden yardım alınmalıdır.

Kımıl ( Aelia spp)

En yaygın türü Aleia rostrata olup yaklaşık 8-11 mm uzunluğunda ve 4-6 mm genişliğindedir. Baş üçgen şeklinde ve ön kısmı sivridir. Orta kısımları koyu, kenarları genellikle açık kirli sarıdır. Sırtının üzerinde yan yana önden arkaya uzanan siyah ve kirli sarı çizgiler bulunur. Familya özelliği olarak pis kokuludur.
Erginler yaz sonunda kışı geçirecekleri 1500-2000 m yükseklikteki kışlak adı verilen dağ ve tepelere çıkarlar. Kışı uyumuş halde meşe, kirpigeven, kirpiotu, çam, ayıkulağı gibi bitkilerin altında yaprak altındaki toprağın 4-8 cm derinliğinde geçirirler. Genellikle meşe bitkilerinin altlarını seçerler. İlkbaharda havaların ısınması ile 15-20 ºC `lerde hareketlenmeye başlarlar ve toplu olarak kışlaklardan ovaya doğru uçmaya başlarlar. Bu dönem genellikle nisan sonu mayıs başlarıdır. Ovaya inen erginler hububatı kökboğazının üstünden sapta emgi yaparak Kurtboğazı (göbekkurusu) zararını yaparlar. Emgi yaptığı sapın üst kısmı kurur. Buğdaygil tarlalarına inişten 10-15 gün sonrasına kadar beslenir ve çiftleşirler. Dişiler yumurtalarını 12-18 lik yumurta paketleri halinde yapraklara , sapa, başağa, yabani otlara hatta toprak üstüne bırakırlar. Yumurtadan çıkan nimfler 5 gömlek değiştirerek yeni nesil ergin olurlar. Zararlının yaşam süresi 1 yıldır ve yılda bir döl verir. Kışlamış yani eski nesil erginlerin ikinci zararı da başak oluşumu sırasında sapta emgi yaparak dane bağlamasına engel olmasıdır. Bu başaklar diğer sağlam yeşil başaklar arasında beyaz renkleriyle kolayca fark edilir. Buna akbaşak zararı denir.
Kımıl nifleri ve yeni nesil erginleri sokucu emici ağız yapılarıyla tanede beslenerek çimlenme gücünün azalmasına ayrıca buğdayın ekmeklik ve makarnalık özelliklerini kaybetmesine neden olurlar.

Kımıl ile Mücadele

A ) Kültürel Tedbirler :

Ergin ve yumurta parazitoitleri vardır. Bunların korunmasına özen gösterilmeli
Polikültür tarıma önem verilmeli

B ) Kimyasal Mücadele :
Kımıl mücadelesi esas olarak kışlamış erginlere karşı yapılır. Bunun için kışlaktan iniş hareketleri takip edilmelidir. Ekili alanlar kontrol edilir. Zararlının dağılmasına ve yumurta bırakmasına fırsat verilmeden toplu iniş alanlarında hemen ilaçlamaya başlanır.

İlacın Etkili Maddesi, Formulasyonu, Dozu(dekara) , Kullanım aralığı belirlemek için uzman bir ziraat mühendisinden yardım alınmalıdır.

Süne ( Eurygaster spp )

Dünyada 15 türü, ülkemizde de 7 türü belirlenmiştir. Süne türleri genel olarak toprak renginde, bazen tamamen siyah, bazen kırmızı, bazen kirli beyaz bazen de bu renklerin bir kaçının karışımı olan alacalı desenli renklerde olabilir. Vücut yassıca üst tarafı hafif tümsek olup, familya özelliği olarak pis koku salgılarlar. Vücut uzunluğu yaklaşık 10-12.5 mm dir. Sünenin yaşam süresi 1 yıl olup yılda bir döl verir. Erginlerin yaşamı pasif ve aktif olmak üzere iki döneme ayrılır. Pasif dönem ortalama 9 ay olup kışlaklarda geçer. Hasat sezonu başladıktan sonra yeni nesil erginler kışlama alanlarına çekilirler. Kışlama alanları genellikle dağların 1200-1600 metre yüksekliklerdeki uygun bitki türlerinin (dökülmüş meşe yaprakları,
Geven, kirpiotu, zırotu, ayıkulağı ) altlarında gizlenirler. Bu dönem tamamen uyuşuk halde olan sünelerde metabolik faaliyetler oldukça yavaştır. İlkbaharda hava sıcaklığının artması ile kış uykusundan uyanırlar. Kışlaklarda toprak üstü sıcaklığı 15 ºC ye ulaştığında süneler meralara ve ekinlere doğru daha ziyade rüzgârın esiş yönü istikametinde uçmaya başlarlar. Kışlanmış erginlerin iniş zamanı orta anadolu bölgesinde ekinlerin sapa kalkma dönemine rastlar. Bu dönemde kışlanmış erginler sokucu – emici ağız yapıları ile saplarda emgi yaparlar. Bu saplar daha sonra sararır kurur. Bu ilk zarara kurtboğazı zararı denir. Diğer taraftan çiftleşip yumurta bırakmaya başlarlar. Bir dişi ortalama 80 adet yumurta bırakır. Her yumurtada 12-14 adetlik 2-3 muntazam sıralı olarak paketler halinde genellikle buğdaygil yapraklarının alt yüzeylerine bırakırlar. 2-3 hafta sonra yumurtalardan nimfler çıkmaya başlar. Nimfler 5-6 gün ara ile 5 gömlek değiştirerek yeni nesil ergin olurlar. Bu dönem yaklaşık 30 gündür..
Kışlanmış erginler çiftleşip yumurta bırakırken aynı zamanda beslenmelerine de devam ederler. Başak henüz yaprak kılıfı içerisindeyken, çiçek döneminde ve tane bağlarken yine saplarda beslenerek emgi yaptığı yerin üst tarafını kurutur. Dolayısıyla başakların beyaz bir renk almasına ve tane bağlamamasına neden olurlar. Bu şekildeki zarara akbaşak adı verilir.
Kışlanmış erginler yaklaşık 1-2 ay yaşar ve sonuçta doğal olarak ölürler.
Başaktaki taneler süt olum dönemine gelmeye başladığı sırada kışlamış erginlerin çoğu ölmüştür. Bunların bıraktığı yumurtadan çıkan nimfler süt olum ve sarı olum döneminde taneleri sokup emmeğe başlar. Nimf ve yeni nesil erginlerin tanede beslenmesi sonucu oluşan zarar çok önemlidir. Zira taneler çimlenme güçlerini kaybedecekleri gibi ekmeklik ve makarnalık özelliklerini de yitirirler.
Yeni nesil erginler uzun kışlak dönemi için vücutlarına yeterli enerjiyi depo etmek zorunda olduklarından bu dönemde oburca beslenirler ve büyük zararlara neden olurlar. Taneler sertleşmeye başlayınca kışlakların bulunduğu yüksek yerlere doğru göç etmeye başlarlar.

Süne ile Mücadele

Biyolojik mücadeleye önem verilmeli özellikle yumurta parazitoitleri laboratuar şartlarında çoğaltılarak doğaya salınması ve doğayı bunların çoğalmasına elverişli hale getirmek ve korumak amaçlanmalıdır. Bunun için ağaç sayısının arttırılması ve polikültür tarımına yönelmek gerekir.

Kimyasal Mücadele :
Ülkemizde süne ile mücadele halen devlet mücadelesi şeklinde yürütülmektedir. Süne mücadele programı yapılırken sonbahar ve ilkbahar da süne populasyonunu tahmin etmek için belirli kışlakların her yıl aynı yerlerinde süne sayımları yapılır. Zararlının ilkbaharda ovaya göçleri izlenir. Bir veya iki kışlakta gün aşırı sayımlar yapılarak popülasyonun seyri takip edilir. % 90`ı ovaya ininceye kadar devam edilir. Daha sonra Tarım İl Müdürlüğü elemanlarınca tarlalarda kaba ve kıymetlendirme sürveyleri yapılır. Bu çalışmalar krokiler üzerinde işaretlenir ve kıymetlendirme sürvey cetvelleri hazırlanır. Bu cetveller Bakanlık, Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü ve İl Müdürlüğüne gönderilerek sonuçlar değerlendirme toplantısında görüşülür ve o yıl için birinci ve üçüncü dönem nimf mücadelesi yapılacak alanlar belirlenir.
Kıymetlendirme sürveyi sonuçlarına göre m² de kışlamış ergin sayısı 0,8 ve üzerinde olan ünitelerde yumurta parazit sürveyi yapılır. Yumurtalardaki parazitlenme oranı yüksek ise bu alanlar ilaçlama dışı bırakılır.
Süne mücadelesinde amacına ulaşabilmesi için tam zamanında başlanması mücadelenin en önemli bölümünü oluşturur.
Süne mücadelesi yer aletleri ve uçakla yapılmaktadır.uçakla yapılan ilaçlamalarda konvensiyonel ve ULV ilaçlama sistemleri kullanılmaktadır.